Ra khỏi cái náo nức ồn ã của nội thành Hà Nội, chiếc xe khách như con trâu máy mang trên lưng lũ học trò háo hức, nghiêng mình phi băng băng trên con đường quốc lộ trải nhựa phẳng lì. Bánh xe nghiến lên mặt đường êm ru. Hơn một giờ đồng hồ trôi qua trong tiếng máy điều hòa và mùi bánh mì giò, bim bim thơm nức mũi, xe rẽ vào địa phận tỉnh Bắc Ninh – nơi từng một thuở là phủ Thiên Đức vang danh sử sách.

Giờ Nguyên mới buồn vén rèm cửa sổ, thằng bé nhìn bâng quơ những khung cảnh lùi lại phía sau, lòng tự dưng xốn xang một điều chi vô danh lắm, cái điều bồn chồn và thường bất thần vồ lấy ta khi ta đương đi các chuyến đi dài. Nguyên nhìn những thửa ruộng phẳng phiu như tấm chiếu, những mái đình cong cong trong làn sương sớm, những khóm tre rậm rạp đứng làm lính gác cho làng,… Tất thảy là một Bắc Ninh mà cậu chỉ từng gặp trong sách giáo khoa hay những bức tranh khổ lớn treo trên tường lớp.

Bấy giờ, Nguyên quay sang hỏi Lợi:

– Mình sắp đến chưa mày?

Lợi – vẫn cái giọng kẻ cả vờ như già dặn – lắc đầu:

– Mới tới ven Bắc Ninh thôi, phải đi chừng ba mươi bốn lăm phút nữa thì mới đến điểm dừng chân đầu tiên.

Bấy giờ Nguyên giật mình nhớ chực, cậu chỉ mải mừng vì được đi Bắc Ninh chứ chưa biết sẽ đi những nơi nào. Nguyên bèn hỏi tiếp:

– Mình đi những đâu vậy?

Lợi ngạc nhiên:

– Ơ hay, cái thằng này? Mày không đọc lịch trình à?

Nguyên lắc đầu.

Thằng Lợi cau có thở dài:

– Thằng khùng… Thế mày có biết vua Lý Thái Tổ nguyên quán ở đâu không?

Nguyên ngẩn tò te. Vua Lý Thái Tổ nghe quen quen đấy. Nhưng sợ hỏi thì bị thằng Lợi quát, cậu lén lút đánh mắt cầu viện Quý Ly. Quý Ly chẳng hề hấn gì:

– Em học về nhà Lý rồi mà.

Nguyên thì thầm:

– Đừng có nhỏ nhen, cứu em với!

– Cứu gì? Hay mày không biết vua Lý Thái Tổ là ai?

Giọng thằng Lợi như quan tra khảo. Nguyên sợ quá, thằng bé lại nguýt Quý Ly, lần này y mới thôi, không trêu Nguyên nữa.

Được Quý Ly nhắc bài, Nguyên vội lắp bắp:

– Có… có biết chứ, sao tao không biết được. Vua Lý Thái Tổ tên húy là Lý Công Uẩn… vị vua đầu tiên của nhà Lý… chứ gì!

Lợi hài lòng gật gù.

– Ờ. Lý Thái Tổ nguyên quán ở phủ Thiên Đức, chính là tỉnh Bắc Ninh ngày nay. Khi vua Lý Thái Tổ băng hà, vua Lý Thái Tông nối ngôi đã cho dựng đền thờ tại huyện Đình Bảng. Từ đó, tám vị vua nhà Lý đều được phụng thờ ở đấy, gọi là Đền Đô, mà người ta còn hay xưng tụng là chốn Bát Đế vân du – Long vân hội tụ.

Vừa nói, giọng Lợi vừa ngân nga, có gì đó như muốn vượt khỏi cái thân xác mười bảy mà vươn về quá khứ. Nguyên nghĩ, chắc thằng Lợi nó yêu Sử lắm.

…

Bánh xe đỗ lại, phanh rít một tiếng dài. Giọng chị hướng dẫn viên vang lên rành rọt:

– Kính thưa quý thầy cô và các em học sinh thân mến! Chúng ta đang dừng chân tại một trong những di tích linh thiêng và quan trọng bậc nhất vùng đất Kinh Bắc – Đền Đô, hay còn gọi là đền Lý Bát Đế. Đây là nơi thờ phụng tám vị hoàng đế triều Lý – vương triều đã đưa nước ta vào thời đại độc lập, thịnh trị kéo dài suốt hơn hai thế kỷ từ thế kỷ XI đến thế kỷ XIII.

Nguyên đứng trước cổng Ngũ Long Môn, cổng ấy là cánh cổng đầu tiên mở lối vào chốn tôn nghiêm thờ tám vị chân long triều Lý. Ba gian cổng rộng chừng sáu mươi thước vuông gỗ lim, thức gỗ từng được chọn làm xà nóc kinh thành, mang trong mình cả ngàn mùa sương gió đất rừng. Mái cổng lợp ngói mũi hài, gian chính giữa là trọng môn, nơi cánh cổng lớn khép mở trang nghiêm: mặt ngoài chạm rồng uốn lượn, khí thế cuồn cuộn. Trên xà nóc, rồng lại hiện ra trong mây. Giữa trung tâm là một hình rồng đắp nổi trấn giữ như thần long trấn trạch, canh giữ linh khí của cả một triều đại. Hai bên bậc tam cấp là đôi rồng đá chầu, thân uốn vươn như đang chuyển động, miệng há rộng phun mây, mắt long lanh thần quang, từng vảy chạm khắc tinh xảo đến rợn ngợp. Những con rồng ấy không chỉ là vật trang trí, chúng còn là biểu tượng của quyền lực, hộ pháp, và linh khí vương triều.

Đứng trên cái bậc tam cấp ấy, chị hướng dẫn viên cầm loa hăng say, tiếp tục lặp lại điều mà ban nãy Lợi từng giảng. Thấy thế, Nguyên cúi đầu, ghé vào tai Quý Ly thì thào:

– Thằng Lợi có khiếu làm hướng dẫn viên du lịch ghê.

Quý Ly cũng gật gù, tủm tỉm:

– Đúng thật.

– Kính thưa quý thầy cô và các bạn học sinh, chúng ta đang đứng trước một trong những công trình tiêu biểu và linh thiêng nhất của quần thể Đền Đô – Ngũ Long Môn, hay còn gọi là “Năm cửa rồng”. Đây không chỉ là cổng chính dẫn vào nội thành của Đền Đô, mà còn là biểu tượng của khí thiêng nhà Lý. Hai bên cổng là hai pho tượng đá, dân gian thường gọi là “Cấm vệ quân”. Đó là những hình nhân mang dáng dấp dũng mãnh, oai vệ, tượng trưng cho lực lượng bảo vệ nhà vua. Phía trên là bức hoành phi đề bốn chữ Hán “Lý Triều Bát Đế”, tức là “Tám vị Hoàng đế triều Lý”. Đây là lời khẳng định đầy tự hào về một triều đại huy hoàng, với tám đời vua, trị vì đất nước suốt 216 năm trong cảnh thái bình thịnh trị.

– Vượt qua Ngũ Long Môn, chúng ta sẽ bước vào Sân Rồng, nơi từng diễn ra các lễ nghi quan trọng, cũng là nơi đón ánh nắng đầu tiên mỗi buổi sớm, tượng trưng cho ánh sáng chính đạo. Phía tay phải của quý vị là miếu thờ Thổ thần – vị thần cai quản vùng đất thiêng này, và bên cạnh đó là Giếng Ngọc, nơi mà theo truyền thuyết, từng soi bóng những vị vua đầu triều Lý khi trở về bái tổ.

– Tiếp theo, xin mời quý vị theo chân tôi tiến vào bên trong khu nội thành, nơi đặt bài vị và tượng thờ tám vị hoàng đế nhà Lý. Trên đường đi, chúng ta sẽ được chiêm ngưỡng thêm những công trình kiến trúc đặc sắc như Phương Đình, Nhà Tiền Tế,…

Trong cái nắng hanh hanh đầu Hạ, cái nắng vừa kịp đuổi cho sạch sành sanh sự ẩm rít của tiết nồm, nhưng chưa đủ nung chín đầu tóc người ta như cái nóng tháng Sáu, đoàn học trò xếp thành một hàng dài. Theo chân giọng nói lôi cuốn của hướng dẫn viên, chúng bước qua Ngũ Long Môn. Những bức tượng rồng chầu, sấu phục, voi phục đứng nghiêm như trông giữ một cõi linh thiêng. Mùi gỗ lim, khói trầm và hương sen cứ chực đưa người ta vào một cảm giác hoài niệm cổ xưa.

Giọng chị hướng dẫn viên vút cao: chị kể chuyện Lý Thái Tổ dời đô, nói về bia đá của Phùng Khắc Khoan, chỉ tay vào hoành phi “Bát Diệp Trùng Quang” mà như vén màn cho học trò thấy rõ ràng tám ngọn đuốc vương triều từng soi sáng một thời kỳ độc lập huy hoàng. Lũ trẻ ngẩn ngơ. Có đứa còn lặng lẽ lau mắt, sụt sùi.

0 0