Trong đội hình nam binh, có một người mới gia nhập chỉ vài ngày trước. Hắn ta trạc tuổi 30, thân hình vạm vỡ, gương mặt luôn hằn rõ vẻ không hài lòng. Hắn thường đứng ngoài đội hình, không chịu tuân theo hiệu lệnh. Điều này khiến Liên không khỏi chú ý, vì những hành động đó khác hẳn với những người khác.

Quang Bình đã nhận ra sự bất tuân từ Văn Phú suốt quá trình luyện tập. Anh vẫn đứng yên sau hàng quân, mắt dõi theo dáng người to lớn đang tách mình khỏi tập thể. Khi tiếng trống vừa dứt, anh bước chậm về phía người kia. Anh không vội. Đôi chân bước nhưng trong lòng đang cân nhắc từng điều. Đã từng, một kẻ giống Văn Phú xuất hiện trong trại huấn luyện năm trước, ngang tàng, không phục tùng. Quang Bình khi ấy còn trẻ, chưa đủ kinh nghiệm, đã chọn cách mạnh tay ngay từ đầu, trấn áp bằng vũ lực. Gã kia bị thương, bỏ trốn, đi khắp nơi rêu rao không mấy tốt đẹp về nghĩa quân. Đó là một vết cắt sâu khó lành.

Từ sau lần đó, anh tự nói với lòng sẽ không vội vàng dùng vũ lực trước khi dùng lý lẽ. Có những người... không phải không phục lệnh, mà chưa hiểu vì sao nên phục. Là tổng chỉ huy, anh hiểu: mỗi quyết định đưa ra trước hàng quân là một lần đứng giữa lằn ranh của lí trí và cảm xúc.

"Sao anh chẳng theo lệnh?" Giọng anh không lớn mà đầy uy lực.

Không khí trong trại lặng hẳn. Tất cả ánh mắt đổ dồn về hai người. Văn Phú ngước lên, ánh nhìn mang theo sự thách thức. Hắn khẽ nhếch môi:

"Cậu là ai mà ra lệnh cho tôi? Cậu còn nhỏ tuổi hơn tôi nhiều, sao phải nghe lời cậu?"

Liên nghe mấy lời đầy thách thức của hắn, tim cô bất giác đập nhanh hơn. Cô chưa từng thấy bất kì ai trong quân có thái độ thiếu tôn trọng với người chỉ huy như vậy, và càng không thể đoán được điều gì sẽ xảy ra tiếp theo.

Quang Bình không đáp lại ngay. Anh bước tới, từng nhịp chân nặng như đá, mắt nhìn thẳng vào hắn. Ánh nhìn ấy lạnh, sắc, như tia sét xé toang màn đêm.

"Trong trại có quy củ, chẳng ai được tự tiện."

Văn Phú bực tức, anh ta bước tới một bước, quát lên:
"Tôi từng dẫn một đám giang hồ ngang tàng, cậu tưởng tôi là lính mới để nghe lời hay sao?"

Quang Bình không lùi, trong đáy mắt anh có một thoáng thấu hiểu. Anh đã gặp không ít kẻ như vậy: cường tráng, ngạo mạn.

"Làm tướng chẳng cậy tuổi, cũng chẳng cậy sức. Một chữ quân là đồng lòng, một chữ pháp là chẳng đổi. Quân không phép, khác chi ngựa không cương, sớm muộn cũng loạn. Đã theo nghĩa binh thì nghe lệnh. Ai chẳng thuận, cứ bước đi. Chốn này không dung kẻ cậy mình mà phá phép."

Ánh mắt Văn Phú không giấu được sự bất mãn, bất ngờ lớn tiếng:
"Được! Tôi không muốn ở lại đây để một thằng ranh con ra lệnh thế này thế nọ!"

Một khoảnh khắc im lặng bao trùm, ánh mắt tất cả mọi người đổ dồn về phía hai người. Trong một tích tắc, Quang Bình nhớ lại trận huấn luyện đầu tiên khi anh suýt bị một tân binh gây thương tích. Khoảnh khắc ấy dạy anh rằng: kiểm soát người không phục, không chỉ bằng sức mạnh, mà bằng sự dứt khoát đúng lúc.

"Anh cứ tự nhiên."

0 0

Văn Phú không thể chịu đựng thêm được nữa. Cơn giận và sự ngạo mạn dâng trào trong lòng. Hắn quát lớn, nắm chặt cán côn và vung mạnh về phía Quang Bình. Một chiêu đột ngột, nhắm thẳng vào người anh. Thanh côn vung tới, như một đường gió xé rách sự tĩnh lặng. Quang Bình đã đoán trước. Anh vẫn đứng yên như một tảng đá, không hề chớp mắt, không hề dao động. Trong thâm tâm, anh vẫn mong mình không phải đi đến bước này. Bàn tay anh vươn ra theo phản xạ - chính xác, mạnh mẽ, dứt khoát. Từng ngón tay như thép quật chặt cán côn. Cú bắt côn chỉ để chặn lại đòn đánh, không nhằm làm tổn thương.

Văn Phú cố gắng vận lực, sử dụng tất cả sức mạnh để giật thanh côn khỏi tay Quang Bình nhưng vô ích. Hắn càng ra sức, Quang Bình lại càng đứng vững, không hề bị lay động. Bất ngờ, Quang Bình xoay tay, côn vung ngược.

"Rắc" - thanh côn gãy đôi.

Văn Phú mất đà, loạng choạng ngã ngửa ra sau. Cả khu trại nín lặng, mọi người đều đứng yên, mắt mở to nhìn cảnh tượng trước mắt. Hắn ngẩng đầu nhìn về phía Quang Bình, như không tin nổi những gì vừa xảy ra. Trong khi đó, Quang Bình vẫn đứng nguyên tại vị trí. Tay anh giữ một nửa thanh côn đã gãy, vẻ mặt không chút biểu cảm, tựa như hành động vừa rồi chỉ là một phần trong công việc thường ngày.

Văn Phú từ từ đứng dậy, không nói gì thêm. Một vài giây im lặng trôi qua, hắn thở dài, hạ thấp cơn giận. Hắn nhìn Quang Bình, cảm nhận được uy lực ẩn sau đòn phản công vừa rồi. Một sức mạnh không phải tầm thường, một bản lĩnh mà không phải ai cũng có được. Giờ thì hắn đã hiểu, vì sao một cậu thiếu niên trẻ tuổi lại được chọn để chỉ huy cả một đội quân. Hắn cúi đầu, không phải vì sự tức giận hay nhục nhã, mà là sự thừa nhận một cách lặng lẽ:

"Tôi sai rồi, chỉ huy."

Quang Bình đứng lặng. Anh không hả hê, không vui mừng. Vì chiến thắng bằng sức mạnh luôn để lại một vết cắt âm thầm mà khắc sâu trong lòng. Thái độ của Văn Phú lúc ấy không mang dáng dấp của kẻ thua trận, mà là ánh nhìn của người đã thấu hiểu điều gì đó. Và thế là đủ. Quang Bình gật đầu, gương mặt anh vẫn giữ sự kiên định:

"Tất cả chúng ta ở nơi đây, đều mang chung một chí hướng."

Lời anh nhẹ như vạt lụa, bên trong ẩn chứa một lưỡi kiếm mảnh và sắc. Không phải lúc nào lòng bao dung cũng giữ được trật tự. Và không phải lúc nào trừng phạt cũng là tàn nhẫn. Là người đứng đầu, anh buộc phải biết lúc nào nên nhẹ, khi nào cần nặng. Vì cả trăm con người đang nhìn vào mỗi quyết định của anh như la bàn định hướng.

"Theo điều một quân quy: bất tuân mệnh lệnh, phạt đứng bất động một canh giờ!"

Văn Phú hô lớn:
"Đã rõ!"

Liên đứng lặng giữa đội hình, từ xa dõi theo từng cử chỉ của Quang Bình. Cảnh tượng vừa xảy ra như khắc sâu vào tâm trí cô. Đó không phải là uy quyền của một người cấp trên, mà là sự tin chắc vào lí lẽ, vào chính nghĩa, vào tầm quan trọng của từng con người trong đội ngũ. Cô bất giác siết chặt tay, ánh mắt không thể rời khỏi dáng người ấy. Trong mỗi bước đi, trong từng lời nói và hành động, toát lên một khí chất khiến người khác phải nể trọng. Quang Bình không chỉ giỏi, anh sắc sảo, thấu đáo, và hơn hết, có một nội lực khiến người khác muốn tin theo. Một người như thế, không cần phải chứng minh quá nhiều, bởi chính sự hiện diện đã đủ để định hình trật tự.

Quang Bình quay lưng bước đi. Trên đỉnh gò đất, anh một lần nữa gánh lấy vị trí mà chính bản thân đôi khi cũng thấy cô độc. Sự thừa nhận vừa rồi đến từ một kẻ cứng đầu như Văn Phú là câu trả lời rõ ràng nhất cho cách anh chọn để lãnh đạo.
"Tập luyện kết thúc. Tất cả giải tán!"

0 0

***
Sau buổi luyện tập căng thẳng, các nữ quân tụ tập bên nhau, ngồi trên bậc đá nghỉ ngơi, trò chuyện râm ran trong tiếng gió nhẹ lướt qua. Đào liếc nhìn Liên, thấy ánh mắt cô lặng lẽ, đượm những suy tư. Đào khẽ hỏi:
"Buổi đầu tham gia Tổng luyện, em thấy sao?"

Liên hít một hơi dài, nhìn lướt qua khuôn mặt mọi người, giọng hơi ngập ngừng:

"Thực lòng mà nói, em thấy choáng ngợp. Ở đây... không khí lúc nào cũng căng như dây đàn. Em luôn sợ mình làm sai hiệu lệnh, sợ ảnh hưởng đến cả đội. Hình phạt cũng nghiêm quá, em không ngờ..."

Câu nói bỏ lửng, theo gió tan đi. Trong lòng cô, dư âm của buổi huấn luyện vẫn chưa nguôi. Những lần tập luyện trước, nếu ai đi sai hàng, trật đội hình, chỉ bị nhắc nhở hoặc phạt vài vòng chạy. Còn lần này, đứng bất động hai tiếng đồng hồ giữa nắng trưa, mới thấm được hai chữ "kỉ luật".

Đào khẽ mỉm cười. Nụ cười không vội vã, mà nhuốm màu từng trải. Chị nói chậm rãi, từng lời được chắt lọc từ chính tháng ngày rèn luyện nghiêm khắc:

"Tổng luyện vốn là thế. Người ngoài thấy khắt khe, nhưng trong quân, một người sai lầm có thể kéo cả đội rơi vào rối loạn. Kỉ luật là dây giữ chặt đội hình, là niềm tin nơi trận mạc."

Liên lặng thinh. Cô cảm thấy lời Đào không chỉ là để dạy, mà còn là để giữ. Giữ cho người mới như cô khỏi chệch hướng, và giữ cho hàng ngũ khỏi chùng lòng. Ánh mắt Liên dừng lại nơi tấm bảng gỗ lớn dựng gần dàn trống, nơi ghi quân quy bằng chữ Nôm, nét chữ như khắc sâu lên mặt gỗ. Cô cố gắng đọc, dò từng chữ, hệt như trẻ con tập đọc khi học vỡ lòng. Một nỗi chua chát trào lên: người Việt, đứng giữa đất Việt, lại không đọc nổi chữ Việt của cha ông mình. Cô quay sang, khe khẽ hỏi:

"Chị... đọc giúp em với."

Đào không cười, chỉ gật đầu rồi đọc rõ từng điều, giọng vang đều như tiếng trống trận:
"Bất tuân hiệu lệnh, phạt đứng bất động một canh giờ. Tái phạm, phạt gấp đôi.
Chế nhạo người phạm lỗi, chịu thay gấp đôi hình phạt.
Chống đối chỉ huy hoặc gây náo loạn quân, nhẹ thì cấm túc, nặng thì khai trừ."

Liên lắng nghe, cảm thấy từng chữ như chạm vào da thịt, vừa rát vừa thức tỉnh. Cô hiểu: nơi đây không phải trò chơi, cũng chẳng còn là tập dượt. Đây là một phần của chiến trường thật sự, nơi tinh thần nghĩa dũng được rèn bằng kỉ luật và lòng kiên cường.

Đào nhìn sang, thấy Liên vẫn im lặng, ánh mắt chạm sâu vào tấm bảng như muốn khắc ghi. Chị nhẹ nhàng nói thêm:
"Những quân quy này do anh Bình soạn riêng cho lúc tổng luyện. Vì khi ấy, ta coi như đang đứng trước chiến tuyến thật sự. Còn trong trại, mọi người vẫn sống chan hòa, chẳng quá khắt khe. Dù gì đi nữa, chúng ta cũng chỉ là dân thường mang tinh thần nghĩa dũng mà đến."

Liên ngoảnh lại nhìn sân tập, nơi Văn Phú vẫn đang đứng bất động chịu phạt. Không ai đàm tiếu, chỉ có sự im lặng và ánh mắt tôn trọng. Không khí trong trại như chùng xuống. Giữa tĩnh lặng ấy, một điều không cần nói ra lại trở nên hiển hiện: kỉ luật không phải để áp đặt, mà để giữ vững niềm tin giữa những con người cùng đứng chung một hàng ngũ.

Đào nhìn theo hướng nhìn của Liên, khẽ nói:
"Ai rồi cũng có lúc sai. Sai thì chịu phạt. Đó chẳng phải là điều đáng xấu hổ. Điều đáng xấu hổ... là khi người ta chưa từng sai mà đã vội lên tiếng khinh chê người khác."

Liên khẽ gật đầu, trong lòng có một điều gì đó đang được gỡ rối. Ban đầu, cô chỉ nhìn thấy sự hà khắc của kỉ luật, mà chưa kịp nhận ra phía sau những hình phạt tưởng chừng lạnh lùng ấy là một sự khoan dung kín đáo. Cô chợt nhận ra, Quang Bình không chỉ là người áp đặt quân quy, mà còn là người cho phép mỗi người tự sửa mình - không bằng lời an ủi, mà bằng sự im lặng để họ tự đối diện với lỗi lầm. Phạt, nhưng không nhục. Trừng, mà không đoạn tuyệt. Chính điều ấy đã tạo nên một đội ngũ mà giữa người với người có thể đứng bên nhau trong gian khổ mà không ngờ vực, không dè chừng. Sự nghiêm khắc khiến người ta mạnh mẽ, nhưng chính tình người mới khiến người ta gắn bó.

0 0

***
Căn nhà gỗ nép dưới tán cây rậm rạp, gió lùa qua kẽ lá xào xạc, tiếng chim vọng lại từ xa. Trong gian chính, ánh sáng ban trưa dịu nhẹ lọt qua khung cửa sổ nhỏ. Giữa phòng là chiếc bàn vuông mộc mạc. Trên bàn, ấm trà đất nung còn bốc khói, hương sen thoảng nhẹ trong không gian. Xuân Kiều và Quang Bình ngồi đối diện nhau, ánh mắt sâu như mặt hồ thu phẳng lặng.

Quang Bình hỏi khẽ, giọng trầm như vẫn còn vương niềm nghĩ ngợi:
"Dạo này việc dạy học bên anh thế nào? Học trò có chuyên cần chăng?"

Một nụ cười mơ hồ thoáng qua trên môi Xuân Kiều:
"Người mới còn hay quên trước quên sau, nhưng cũng có kẻ tiến bộ rõ. Người đến học ngày một đông, tôi khó lòng chu toàn, đành giới thiệu thêm thầy khác. Phần còn lại, họ tự dìu dắt lẫn nhau."

Quang Bình cười nhẹ, đôi mắt ánh lên sự cảm phục:
"Đó là phúc cho dân, mà cũng là lực cho quân. Có người như anh lo việc khai trí, chẳng khác nào rọi đuốc giữa đêm trường."

Xuân Kiều xua tay, từ tốn nói:
"Chú quá lời. Tài hèn sức mọn, tôi nào dám nhận. Ngược lại, chú gánh vác bao việc trọng yếu, cũng nên lưu tâm đến sức khỏe."

Quang Bình gật đầu:
"Lời anh, tôi xin ghi."

Xuân Kiều như sực nhớ điều gì, đứng dậy, mở ngăn kéo lấy ra một tờ giấy:
"À, có điều này tôi muốn hỏi chú." Anh trải tờ giấy cẩn thận lên mặt bàn, đẩy về phía Quang Bình:
"Chú đọc nhiều, hiểu rộng, chẳng hay từng thấy dạng chữ thế này chưa?"

Quang Bình đón lấy tờ giấy, nhìn kĩ những nét chữ lạ. Sau một thoáng trầm ngâm, anh khẽ lắc đầu:
"Tôi chưa từng thấy. Dáng nét hơi giống chữ Tây Dương, mà chẳng hẳn. Tờ giấy này, từ đâu mà có?"

Xuân Kiều trầm giọng:
"Là của một cô gái lạ đến xin học. Nàng nói nơi mình sống người ta dùng thứ chữ này. Còn chữ Nôm thì chưa biết."

Quang Bình ngước lên, ánh mắt dấy một tia hồi tưởng:
"Có phải... cô gái ấy tên Liên? Chừng mười ba, mười bốn tuổi?"

Xuân Kiều thoáng ngạc nhiên:
"Chú biết nàng?"

"Tôi chỉ gặp vài lần. Lời nói khác lạ, cách nhìn cũng chẳng giống người quen đất này."

Những kí ức về Liên chợt hiện lên trong đầu anh. Anh nhớ lại đôi mắt cô gái ấy, vừa tò mò vừa bí ẩn. Lời cô nói về nơi mình đến, khác hẳn mọi điều anh từng biết. Cảm giác như có một mảnh ghép thời gian bị xáo trộn, khiến anh không thể nào nguôi ngoai suy nghĩ. Cô từng nhắc đến việc ở thời đại cô sống sử dụng loại chữ viết khác. Những kí tự mà anh nhìn thấy trên tờ giấy này, lẽ nào... chính là loại chữ viết ấy?

Xuân Kiều lấy ra tờ địa đồ, chỉ vào vị trí Liên đã xác định:
"Nàng nói ở thành phố Hồ Chí Minh, nghe tên đã lạ lẫm. Tôi đưa bản đồ, nàng chỉ đúng vào thành Sài Côn." Anh khẽ ngẩng nhìn, giọng trầm lại như gió lặng giữa chiều: "Nếu là chú, chú có tin lời ấy chăng?"

Quang Bình lặng im một lúc, ánh mắt xa xăm đầy trăn trở. Một phần trong anh muốn tin, muốn khám phá sự thật đằng sau những điều kì bí ấy; phần khác lại dè dặt, biết đâu chỉ là một câu chuyện bịa đặt. Một cô gái trẻ, thân gái dặm trường, chữ nghĩa chưa thông, lại nói lời như gió từ phương khác thổi tới. Nếu Sài Côn kia là nơi thuộc về mai sau, thì bằng cách gì nàng vượt được thời gian, không gian như chuyện huyễn hoặc? Nếu hết thảy chỉ là lời hư dối, thì mấy hàng chữ kia từ đâu mà ra?

"Nói tin thì còn sớm, mà gạt đi thì chẳng yên lòng. Chuyện này... quả là khó xét trắng đen." Sau một lúc trầm ngâm, anh quay sang hỏi khẽ: "Nàng có giải thích gì về hai dòng chữ ấy chăng?"

Xuân Kiều đọc chậm rãi từng chữ:
"Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo."

"Đây là... Bình Ngô đại cáo?"

Ánh mắt Xuân Kiều sáng lên một tia nể phục:
"Chính là vậy. Tôi cũng chẳng ngờ một cô gái nhỏ tuổi mà thấu được lời nghĩa ấy. Nàng ham học, nhớ nhanh, hiểu mau. Nếu có người dạy dỗ, trí ấy chẳng thường."

0 0

Quang Bình nhẹ gật đầu. Từng mảnh ghép từ những lần gặp gỡ ngắn ngủi với Liên dần ráp lại, như một bức tranh chìm trong sương sớm - mờ mịt mà gợi điều khôn dò.

Xuân Kiều rót chén trà, đưa sang phía Quang Bình:
"Thực tình tôi cũng thấy hứng thú với thứ chữ nàng dùng. Tôi có nhờ nàng chỉ dạy đôi chút. Quả thật như được mở mang tầm mắt."

Quang Bình nhìn xuống mặt giấy, nơi những hàng chữ lạ lẫm nối nhau như dòng nước lạ chảy qua miền quen. Ánh mắt chăm chú, nhưng không vội tỏ ý.

Xuân Kiều tiếp lời, giọng thong thả mà đượm suy tư:
"Loại chữ này chẳng hình chẳng ý, thuần ghi âm tiếng nói, nên giản tiện vô cùng. Người bình dân chưa học bao giờ cũng nắm được trong ít ngày. Dẫu thơ hay hịch, viết ra ai đọc cũng hiểu."

Quang Bình trầm giọng:
"Chép được lời... là một chuyện. Còn giữ được hồn nghĩa, e là chuyện khác."

Xuân Kiều gật đầu:
"Tôi cũng có điều ngờ ấy. Chữ này tuy ghi được tiếng, song chẳng tỏ nghĩa. Nhiều chữ đồng âm khác nghĩa, đọc ra khi mờ khi tỏ, phải nhờ văn cảnh mới hiểu."

Quang Bình ngẫm nghĩ giây lát, chậm rãi nói:
"Như người chỉ nghe thấy tiếng mà chẳng thấy mặt, làm sao hiểu được tâm can?"

Xuân Kiều hơi mỉm cười, rót thêm trà:
"Nói vậy cũng chẳng sai. Với chữ Nôm, mỗi chữ như một bức họa. Nhìn vào là thấy cả âm, cả hình, cả nghĩa lẫn tình. Viết một bài thơ bằng Nôm, chẳng khác gì vẽ bức thủy mặc: có sắc, có chiều, có hồn. Còn loại chữ này, dẫu dễ học dễ chép, nhưng e rằng thiếu chiều sâu."

Quang Bình cười nhẹ, ánh nhìn dần lắng xuống:
"Chữ... cũng như người. Có kẻ dễ gần, có kẻ khó hiểu. Mà lắm khi, chính kẻ khó hiểu lại giấu trong mình nhiều điều hơn cả."

Quang Bình đưa mắt nhìn ra hiên, nắng chiều phủ nhẹ lên những tán trúc xanh rì. Cảnh vật lặng im, mà lòng người lại khẽ động, như có điều gì đang âm thầm trôi qua kẽ thời gian. Trong tâm tư anh, một ý niệm thoáng hiện như khói sương: "Nếu cái mới là lối mở, cái cũ là gốc rễ... thì cớ gì chẳng thể cùng tồn tại? Cây, đâu chỉ sống bằng rễ, mà cũng cần vươn nhánh lên trời."

Quang Bình đưa tay đón lấy chén trà:
"Nếu anh không phiền, tôi cũng muốn học thử qua. Những chữ ấy... nếu tiện, mong anh chỉ lại cho tôi đôi phần. Tôi nghĩ biết thêm một loại chữ cũng chẳng hại gì. Mà biết đâu, trong tương lai có lúc cần dùng đến."

Lời nói dường như thuận miệng, nhưng đáy mắt kia lại không hề vô ý. Trong lòng Quang Bình, đã sớm nhen nhóm một toan tính: một lối chữ mà người nơi đây đều chưa tường, nếu dùng làm mật thư, ám ngữ... há chẳng phải thiên cơ trong tay? Giữ được giấy, chưa chắc đã rõ được nghĩa.

Xuân Kiều nhìn Quang Bình một lát, như đọc được phần nào tâm ý. Anh không hỏi thêm, chỉ khẽ gật đầu:
"Được. Tôi sẽ truyền lại những gì mình đã học. Còn chuyện này, tôi sẽ chẳng nói lại với nàng."

Quang Bình mỉm cười, nâng chén trà lên. Đôi mắt dõi về nơi xa, như xuyên qua lớp nắng đang rơi nghiêng trên thềm.
"Cảm ơn anh."

Chén trà sóng sánh, hương sen lan nhẹ. Trong lòng Quang Bình, ý niệm chẳng ngừng vọng lại: một cô gái mang theo tri thức của mai sau... Việc nàng đến đây, là ngẫu nhiên, hay là cơ duyên trời dành cho Tây Sơn?

0 0