"Nhìn vào trong mắt mẹ
Con thấy con ngoan rồi...
Mẹ nhìn vào con nhé?
Mẹ có thấy mẹ vui?"

Keng! Keng! 

Vừa lúc đọc xong những dòng cuối của bài thơ 'Soi gương', cũng là lúc tiếng kẻng khua reo lên, tôi gập lại tập thơ 'Hoa mười giờ' của Hoàng Minh Châu rồi nhìn bọn học trò hớn hở bỏ sách vào cặp, lũ lượt ra về. Lát sau, có cặp chị em sinh đôi - Diệu và Tâm, ôm cặp giấy đen chạy đến trước cửa lớp nghía đầu vào, lảnh lót hô:

"Cô Nho ơi! Cô giáo con mời cô tối nay qua nhà dự tiệc với mấy thầy cô á cô!"

Tôi đang xếp sổ điểm vào bìa mỏng, khẽ lắc đầu: 

"Cô cảm ơn, nhưng cô không đi được. Hai con nhắn lại giùm cô nha."

Hai đứa trẻ gật đầu, nhưng vẫn nũng nịu ở cửa không chịu đi, tôi không nhịn được cười, với lấy bốn viên kẹo tròn vo từ chiếc hũ thủy tinh, rồi nâng tà áo dài để đi xuống bục giảng, chìa tay ra trước mặt chúng.

"Trả công cho hai đứa nè."

Sau lời cảm ơn rối rít, chúng nắm tay nhau chạy trên hành lang dài, tiếng chân rộn rã theo đôi bạn nhỏ tắt dần. Lúc tôi dọn xong xuôi đồ đạc trên bàn, đã thấy bác bảo vệ mang theo ổ khóa đi tới, vội rời khỏi lớp, tôi cúi đầu chào bác, bác đáp lại bằng cái gật nhẹ hiền hòa rồi xoay chìa. Sau lưng tôi, cánh cửa tróc sơn khép lại, mở ra mùa hè năm 1970.

Vào quãng thời gian này, tôi không còn dành nhiều thời gian để soạn giáo án hay chấm bài cho tụi nhỏ nữa, thời giờ ấy được chuyển qua phụ giúp má chuyện nhà cửa và đọc sách. Thành phố, quán trà là những nơi tôi ít khi lui đến, và má hài lòng với điều ấy.

Nói về chuyện gia đình, nhà tôi có một mảnh vườn nhỏ thông với căn bếp ở gian sau, nơi có mấy thứ rau trái xanh mởn được má tôi chăm trồng.

"Đủ rồi đó."

Má nhìn rổ tre đã được lấp đầy trên tay tôi, nói, tôi ngừng bứt lá, cùng má trở vào bếp. Bà bắt đầu vo gạo, xong rồi thì đưa tôi nước vo gạo để mà rửa rau, rửa rau xong lại tiếp tục lấy nước đó để rửa cá. Má con tôi luôn tay luôn chân dưới bếp, còn ba tôi thường ngồi ở nhà trên đọc báo, từ báo ta đến báo Tây, khư khư bên người ba lúc nào cũng là quyển từ điển dày cộp mà ông tìm thấy ở một hiệu sách cũ, và phải dành dụm cả mấy tháng lương để mua cho bằng được hồi còn trẻ.

"Chắc tui phải cất thêm cái nhà kho nữa cho ông quá ông ơi!"

Má thường than thở như vậy, vì những sách dù đã đọc xong, ba cũng chẳng bỏ đi, hay cho ai bao giờ.

"Bà ơi! Có anh Bảy qua thăm nè!"

Giữa chừng có tiếng của ba vọng xuống. Nghe vậy, má gác đũa, quẹt tay vào vạt áo tím, căn dặn tôi mấy điều rồi trở lên nhà. Bác Bảy Thiện là bạn thân của ba tôi, bác ấy là thương nhân ngành may mặc có tiếng, còn ba tôi là một thầy giáo dạy Quốc văn ở trường huyện, ngày xưa họ đều là học trò của ông cụ nổi tiếng nghiêm khắc và khó tính nhất vùng - cụ Trần Vĩnh - ông ngoại tôi, ông đã mất sớm từ trước khi tôi chào đời.

"Chị Nho!"

Còn đang suy nghĩ vẩn vơ, bỗng tiếng gọi trong trẻo cất lên khiến tôi giật mình đến rơi cả đũa, xoay người, trông thấy một cô gái nơi thềm cửa, rất trẻ, như thể còn chưa bước qua ngưỡng hai mươi, và rất Tây trong chiếc váy chữ A, em điểm trang tỉ mỉ theo kiểu tân thời, mắt chì kẻ khói, môi bóng hồng đào, mái tóc đen nhánh dài qua vai được uốn cong lên, cài thêm một chiếc băng đô màu vàng, nom sang trọng lắm. Tôi thử lục lọi trí nhớ, tự hỏi mình có quen biết người này không.

"Đừng có nói là..." Hình như hiểu được dáng vẻ ngơ ngẩn của tôi, em càng trở nên thích thú, bàn tay thon vén mấy lọn tóc ra sau tai, lại đung đưa vai điệu đà. "Giờ em đẹp quá nên chị nhìn không ra á nha?"

Em ấy vừa cười vừa nói, để lộ ra chiếc răng khểnh duyên dáng. Răng khểnh. Bác Bảy. Tôi ngờ ngợ, nhất thời không thể tin nổi, nhưng cảm xúc vui mừng cứ vô tư len lỏi, tôi mím môi, rụt rè dò hỏi:

"Út An hả?"

Em không trả lời, nhưng niềm vui trong đáy mắt hiện lên càng lúc càng rõ, tôi biết mình đoán đúng rồi, nhưng còn chưa kịp mừng rỡ, Diễm An đã chạy đến ôm lấy hai vai tôi, và gò má của chúng tôi lướt qua nhau. Rất nhanh thôi, nhưng tôi vẫn cảm nhận được cái man mát từ da của út An truyền đến từng thớ thịt, ấy nhưng cơn gió mùa hạ lại đang tung hoành khắp lối, gieo lại những hơi thở oi ả ở những nơi mà nó đi qua, khiến cho cái mát lạnh nơi gò má tôi nhanh chóng tan đi.

"Ca fait longtemps."

Đã lâu không gặp. Diễm An chào theo kiểu faire la bise của Pháp, sau cái chào ấy, hương thơm từ lọ nước hoa đắt tiền thoả sức vờn vít nơi mũi, khiến tay chân tôi lọng cọng chẳng biết nên làm gì cho phải. Dù lúc nhỏ cũng được cho học trường Tây, biết nói tiếng Tây, mà có chào theo kiểu Tây bao giờ đâu.

"A! Em quên mất, em làm chị khó chịu sao?"

Diễm An thì khác, em ấy du học ở Pháp chắc cũng đã ngót nghét bảy năm, có quen cách chào kiểu ấy cũng dễ hiểu. Tôi bảo không, em mới thôi cảm thấy tội lỗi.

"Chị đang nấu gì đó?" Em rướn mình, hất hàm về phía bếp.

"Canh gà lá cách với khô cá lóc." 

"Để em phụ chị nha?"

"Thôi, chị tự làm được mà."

Tiết tháng năm như quạt lửa người ta, mà lại còn chui đầu vào khói củi thì cô chiêu như em chịu sao nổi? Nhưng út vẫn cứ nhất quyết đi đến nồi cơm đang sôi ùng ục, mở nắp, mùi cơm sắp chín ngọt lợ thơm lừng cùng khói trắng bốc lên loãng vào không gian. Em lấy muôi trên giá, dùng nó hớt phần nước trên đổ vào trong tô. Khuyên không được, tôi đành trở lại để làm cho xong món canh, tôi đứng khuấy một lúc, chờ cho đến khi nó sôi rồi sẽ nhấc khỏi bếp.

"Út về hồi nào? Lần này về luôn hay sao?" Tôi hỏi trong lúc tắt lửa.

"Non*, bây giờ em đang nghỉ hè, hơn năm nữa mới về luôn. Et toi**? Chị học xong chưa?"

*Không.

**Còn chị?

Tôi cười vì lối nói pha nửa Tây nửa ta của em ấy, đáp lại:

"Giờ chị đi dạy, ở nữ tiểu học á."

"Giỏi quá vậy?" 

Tôi cười ngượng, vào sư phạm quả thực phải thi khó nhất trong tất cả các trường, vì dù có cao điểm mấy mà tác phong không đủ mẫu mực, dáng đi không thẳng, phát âm không chuẩn thì vẫn rớt như thường.

"Mà vậy phải gọi chị là cô giáo Nho rồi." Em ấy nghịch ngợm nói, "Cô giáo Nho, ha?"

"Ghẹo hoài. Gọi chị thôi."

Hồi đó chúng tôi học cùng trường, tôi học trên út An hai lớp, nhưng ngày nào chúng tôi cũng gặp nhau, bởi cứ đến giờ ra chơi là thầy cô lại phát sữa. Sữa từng là cơn ác mộng của tôi, mỗi lần uống là bụng tôi lại đau quặn, tôi cũng ghét cái sự nặng mùi bơ và vị ngọt lờ lợ của nó nữa, nhưng lại không thể đổ đi, sợ nếu để giáo sư phát hiện, họ sẽ báo lại cho phụ huynh chuyện tôi bỏ mứa, vậy thì đáng sợ lắm.

"Chị nhớ hồi đó ngày nào em cũng uống hai ly sữa, hình như có hiệu quả thật, em cao hơn chị rồi nè."

Giữa cái ngưỡng uống không được mà bỏ cũng không xong, Diễm An - vị cứu tinh của đời tôi khi ấy xuất hiện, cái miệng liến thoắng bảo rằng em rất thích uống sữa, có thể uống tận hai ly!

Tôi bước đến gần út, đưa tay chạm vào đỉnh đầu của em ấy, tôi cũng thử nhón chân mình, phải vậy mới có thể cao hơn em một khúc. Khi tôi nói ra những lời vừa rồi, tôi không chắc út có còn nhớ mấy chuyện trẻ con đó hay không, nhưng dù em còn nhớ hay đã quên, tôi cũng rất vui vì em đã trở lại.

"Bây giờ trường còn phát sữa không?" Em hỏi, mắt lảng đi nơi khác.

"Còn chứ!"

Tôi vô thức cao giọng, nhìn út, bấy giờ mới để ý có lẽ em vẫn chưa thích nghi kịp với cái nóng mùa hè ở Việt Nam, lại thêm gian bếp lúc nào cũng nóng hơn những chỗ khác một chút, nên gương mặt em ấy mới đỏ bừng lên như say rượu.

"Nấu cũng xong hết rồi, em lên nhà trên trước đi, chị sắp mâm cho."

Nhưng em vẫn đòi phụ, khiến tôi chỉ biết đưa mắt nhìn theo. Hôm nay cả bác Bảy và út đều đến, vậy tôi đoán hẳn là cũng có Minh Đạo - anh trai của em. Anh rất giỏi, có bằng cấp Y khoa tấn sĩ, và hiện là đốc tờ của một thương xá lớn ở tỉnh.

"Dạ, để con."

Sau khi dọn cơm lên nhà trên, anh Đạo chụm đũa, chia cơm, châm trà, ba má tôi khen anh tháo vát, rồi lên tiếng mời mọi người dùng bữa.

"Anh phụ Nho rửa chén nghen?"

Ăn xong, anh Đạo cùng chúng tôi dọn chén ra sau nhà, đề nghị. Tôi vội xua tay:

"Thôi, anh là khách ai lại bắt anh phụ, anh với út cứ ngồi ở nhà trên mà chơi."

Minh Đạo mặc kệ tôi từ chối, anh đi ngang qua Diễm An, xoa đầu em, rồi ngồi xuống ghế xổm phía đối diện, anh xắn tay áo, nói:

"Con út nó cũng là khách mà khi nãy nó phụ em được, thì anh cũng được chứ sao mà ngại."

Ý anh đã vậy, tôi bèn quay sang Diễm An đang đứng bên cạnh mình:

"Vậy út lên nhà trên đợi chị nha? Không ấy em vào phòng chị chơi cũng được, cửa không khóa."

"Dạ."

Diễm An gật đầu, quay lưng, tà váy em xoay tròn rồi biến mất nơi hành lang. Tôi và anh Đạo chỉ một loáng là xong được mớ chén dĩa. Buổi trưa đứng gió, cành ổi, bụi chuối im phăng phắc, như thường lệ, anh Đạo thường cùng với ba tôi và bác Bảy chơi đánh cờ dưới bóng mát ở trước sân.

Tôi đi về lại căn phòng của mình, mở cửa, trông thấy út đang nằm trên giường, đôi mắt thiếp lại. Phòng tôi ở gian trước, nhìn ra cửa sổ là có thể thấy được sân và hiên nhà, nên vào hè căn phòng có phần hầm hơn bình thường, nghĩ vậy, tôi muốn giúp út mở quạt, nhưng thời khắc những cánh quạt bắt đầu xoay và phát ra tiếng ồ ồ, tôi thấy em ấy mở choàng mắt và nhìn về phía mình.

"Chị làm em thức à?" Tôi áy náy hỏi.

"Em chợp mắt để đó thôi."

Tôi an tâm đến giường, ngồi xuống bên cạnh em, khẽ nhìn thoáng qua người bên cạnh, thấy đôi mắt em rũ xuống, từ lúc ở sân sau tôi đã mơ hồ cảm nhận có vẻ như Diễm An đang không vui điều gì đó, nhưng dù sao cũng nhiều năm mới gặp lại, dẫu từng thân thiết mấy cũng sẽ có phần xa cách, nên tôi không tiện hỏi, nhất thời không biết phải nói gì, một khoảng im ắng lặng lờ xuất hiện giữa hai chúng tôi, khiến tôi chỉ còn nghe mỗi tiếng gió phát ra từ cánh quạt cũ và tiếng chuyện trò văng vẳng từ sân trước lan qua những song cửa sổ.

"Cho chị nè."

Đột nhiên, Diễm An lấy trong túi một xấp vé bìa cứng để đi xe lửa. Hồi xưa đứa con nít nào cũng ưa sưu tầm cho mình một xấp dày để chơi tạt giấy, riêng tôi chỉ được lác đác vài tấm vì hiếm khi được đi chơi xa. Út An có biết chuyện đó, vậy nên mỗi lần em ấy đi chơi đâu về đều tặng tôi một xấp. 

"Sao đi Pháp mà em có nhiều vé thế?"

"Thì lúc ở ga, em xin mấy người đi tàu đó."

Nhận lấy quà từ tay em, tôi phì cười, đúng là ngày tháng trên vé đều là hôm nay, chỉ có ba tấm là in năm 1963 hơi phai mực, nghĩ chắc do lỗi in hay gì đấy, tôi bước chân đến chiếc bàn gỗ đặt dưới khung cửa sổ, tôi lấy trong ngăn bàn một chiếc hộp sắt nhỏ, bên trong cũng là một xấp vé tương tự. Vé ở ga Sài Gòn có logo hình con cò trắng, ga An Bình có hình con khỉ, ga Arrat Cống Quỳnh hình cây cào cỏ và ga Chợ Lớn có hình xe cút kít. Hơn quá nửa là được bé út tặng, số ít nữa thì do anh Đạo tặng.

"Cảm ơn út nha."

Trên bàn có một hũ kẹo lớn, tôi đưa tay vào bên trong thuỷ tinh mát lạnh, ngón tay kẹp lấy một viên kẹo rồi rút ra. 

"Sao em còn nhớ mấy này hay vậy?"

Tôi chìa tay trước mặt em, hỏi.

"Không nhớ mới lạ đó."

Diễm An nhận lấy, mở giấy gói rồi bỏ vào miệng. Em nói, nhẹ đến nỗi tưởng chừng có thể bị gió cuốn bay đi.

"Hửm?"

Nhưng tôi vẫn chưa hiểu lắm ý nghĩa của câu nói đó, tôi thấy em quay mặt nhìn sang nơi khác, thời khắc đó tôi nhận ra da của út rất trắng, nên chỉ cần màu sắc trên mặt thay đổi một chút cũng có thể dễ dàng nhận ra, tôi cảm thấy thời tiết hôm nay cũng không nực lắm, nhưng mặt của út lần nữa lại ửng màu như trái trứng cá, tôi đi lại phía quạt, kéo nó lại gần em, hy vọng em ấy cảm thấy mát mẻ hơn một chút.

"Mà hồi mới qua bển, sao út không trả lời thư của chị?"

Lại lần nữa tiếng rè rè của quạt là thứ âm thanh duy nhất tồn tại trong căn phòng, Diễm An tảng lờ không đáp gì, ngón tay em bấu nhẹ vào đầu gối.

Cạch!

Cửa phòng đột ngột mở, má tôi lù lù ở ngưỡng cửa, bảo:

"Hôm bữa con Hồng có qua cho nhà mình trái bưởi, bây ra mà lột cho tụi nhỏ nó ăn."

"Dạ. Tụi con ra liền."

Tôi đáp, lúc má rời đi, út An ghé sát tai tôi, thì thầm:

"Bác không gõ cửa trước khi vô hả chị?"

"Khóa cửa má còn la cho chứ ở đó mà gõ. Có mà gõ vô đầu ấy." Tôi bĩu môi, đùa.

Đôi mắt đen tròn của em càng thêm lớn khiến tôi không nhịn được, mỉm môi, cô bé lớn rồi nhưng vẫn còn giữ được sự hồn nhiên như trẻ con.

Chúng tôi rời khỏi phòng, lúc ấy Minh Đạo đã ngồi sẵn ở phòng khách rồi, trên bàn có ba ly nước chanh và dĩa ổi hái từ cây trồng bên hông nhà, dòm ra ngoài, thấy ba và bác Bảy vẫn còn ngồi ở bàn đá, ba vừa trò chuyện vừa ngồi lau cái máy ảnh Leica được bác Bảy tặng hồi năm 1947, ông quý nó chẳng kém gì sách vở.

Thôi để ý họ nữa, tôi bắt đầu lấy bưởi ra để gọt đãi khách như lời má dặn, trong lúc đó, Diễm An ngồi đối diện tôi, em mân mê mấy trái ổi nhỏ xíu rồi tủm tỉm mãi.

"Bãi trường rồi, Nho có thời gian đi chơi với tụi anh mấy bữa không?" Minh Đạo bất ngờ hỏi.

Đây không phải lần đầu anh Đạo mời tôi đi đâu đó, từ hồi mới vào cấp ba anh đã bắt đầu đứng đợi tôi trước cổng trường để ngỏ lời xin mấy cuộc hẹn, chỉ là lúc đó cảm thấy không có bé út, đi chơi riêng hai người rất không tiện nên đều tìm cớ từ chối cả.

"Thời gian thì có đó, nhưng mà..." 

Tôi đảo mắt ra ngoài, nơi má đang đứng cho đôi chim Vàng Anh ăn trong cái lồng được treo dưới hiên. Minh Đạo khẽ nghiêng người nhìn theo, rồi quay lại, nhẹ giọng:

"Nhưng lần này có con út nữa, lâu lâu mới về một chuyến, biết đâu bác không nỡ làm khó thì sao?" Minh Đạo tiếp lời.

Bất giác, tôi đưa mắt sang út An, em chống cằm, không ngừng gật đầu, mắt cứ sáng rỡ.

"Vậy... nếu đi thì đi đâu?"

"Đi Đà Lạt cho mát." Anh cười, hơi rướn về phía tôi, các ngón tay trên bàn đan vào nhau: "Còn nếu ngại xa quá, thì mình đi Sài Gòn cũng hay, anh biết nhiều chỗ thú lắm."

"Nhưng anh Đạo không bận việc à?"

“Nếu em đi được thì anh sẽ thu xếp, không khó đâu.”

Đắn đo một lát, tôi đáp:

"Vậy để Nho xin má thử, rồi báo với anh và em sau."

Nhận được cái gật đầu của tôi, hai anh em trông có vẻ vui lắm. Lúc này bưởi cũng gọt xong, tôi bày xếp chúng ra dĩa, Diễm An tinh nghịch chộp lấy vỏ bưởi mà đội lên đầu Minh Đạo như chiếc nón, hai anh em đùa giỡn trông cứ như con nít.

Tối ấy, má tôi ra dưới hiên nhà ngói đỏ để ngắm nghía đôi Vàng Anh, rồi ngồi xuống cái ghế bập bênh để hóng gió, có hôm bà ngồi đó may áo, hoặc nghe đài, hoặc đọc sách, ngoài chữ Quốc ngữ, má còn biết đọc chữ Hán do ông ngoại dạy. Tôi rón rén đi đến bên má từ phía sau, xua đi lũ muỗi vo ve quanh ống quần màu đen của má, tiếp tục giúp bà xỏ chỉ vào kim, dù chưa kịp mở lời, nhưng bà nhìn sang tôi như hiểu thấu tâm can, hỏi:

"Bây sao đó? Muốn xin gì?"

Tim tôi nảy lên một cái, ấp úng:

"Dạ, anh Đạo với Diễm An có rủ con đi Sài Gòn một chuyến á má."

Bép!

Má tát vào cánh tay tôi đau điếng, rồi bà nhìn vào lòng bàn tay mình, thổi văng đi cái xác của con muỗi bẹp dí. Má tôi mặt không chuyển sắc, lại hỏi:

"Đi mấy ngày?"

Họ hẹn bảy ngày, nhưng tôi chỉ dám đưa lên một bàn tay, rồi dưới sức ép vô hình từ đôi mắt của má, tôi rụt lại chỉ còn ba ngón tay. Bầu không khí thinh lặng một lúc, chỉ còn tiếng chó sủa ran từ cuối xóm vẳng tới.

"Đi đi." Sau khi kéo lên một ngón tay của tôi, má vừa nói, vừa phẩy tấm áo đang vá dở.

Anh Đạo quả đoán không sai, đúng là lần này có Diễm An về nên má dễ tính hơn hẳn. Tôi mừng rỡ cảm ơn má rồi chạy vào phòng, bắt đầu sửa soạn quần áo.

__________________________________

Chú thích:

Bài thơ "Soi gương" của Hoàng Minh Châu, in trong tập Hoa mười giờ, (Hà Nội: Nhà xuất bản Kim Đồng, 1968), trang 8.

4 1