Một lần khác đang giải lao giữa buổi, tôi bắt gặp nó ngồi thẫn thờ trong lớp nhìn ra bên ngoài cửa sổ có tán cây bàng xanh um. Chỉ vừa hỏi nó sao không ra ngoài chơi, không ngờ lại bị nó hỏi ngược: “Mày biết tại sao nhiều lúc mày lại cảm thấy chán chán không?” Tôi nghĩ mấy bận rồi nói tao biết thế quái nào được, lúc con người ta chán, sẽ thường nói chán quá mà không biết tại sao, hay làm gì cho hết chán đây nhưng lại chẳng biết phải làm gì. Lần này, nó nhìn tôi với bộ dạng chỉ hận rèn sắt không thành nổi thép. Tôi cũng cố kìm nén cái ý nghĩ kệ cha nó đi cho xong, nhưng bị thôi thúc bởi sự tò mò, lại hỏi: “Thế tại sao?”

Tri Thế Nam là thằng bạn khốn nạn, nó bắt tôi xuống dưới căn tin mua lên một chai nước ngọt, uống cho đã đời rồi mới chịu giải thích. Nó mở đầu với lời khuyên rằng đừng cố tìm hiểu cảm giác buồn chán là gì, vì nó sáo rỗng hệt như mày hỏi quả trứng hay con gà có trước. Càng bám dính vào đó, mày sẽ càng cảm thấy chán. Thay vào đó, nó giải thích rằng bây giờ mình cảm thấy buồn chán, là bởi vì tổ tiên con người đã cảm thấy như vậy. Đây là phạm trù về chuyện sinh tồn ở thời nguyên thủy, khi tổ tiên vẫn còn săn bắn hái lượm. Vào thời kỳ đó, con người phải phân biệt được đâu là con thỏ hiền hòa và đâu là con voi ma-mút hung hãn, phải biết cây mía thì sẽ ngọt và cây nấm càng rực rỡ thì càng cực độc. Đó là cách bộ não con người dán nhãn phân loại cho mọi thứ để cảnh báo một vật hay một việc là an toàn hay nguy hiểm.

Tiếng chim hót trong bụi mận gai nghe du dương êm ái, tức là an toàn. Tiếng con hổ gầm gừ hay âm thanh phì phò từ con mãng xà nghe rợn gai ốc, là nguy hiểm. Nhưng một người không thể cả ngày chỉ chú tâm vào điều đó, nếu cứ mãi tập trung vào chuyện này sẽ dẫn đến xao lãng trong chuyện khác, từ đó ảnh hưởng đến khả năng sinh tồn. Do đó, giác quan con người được thiết kế theo cách không phải để tận hưởng, mà là phục vụ cho mục đích sống còn của bản thân, rộng hơn là chuyện sinh tồn của cả một giống loài. Hãy thử vui vẻ hạnh phúc suốt cả ngày xem, người ta sẽ trở nên bất cẩn, giảm khả năng tập trung vào các yếu tố quan trọng. Như mấy tên ngáo đá nhìn gì cũng thấy phê thấy đã, tới mức leo cột điện bị giật cháy đen thui.

Bởi thế, con người phải dần chán đi điều mà họ thích, như món ngon dù ăn mãi cũng ngán, bản nhạc nào cũng hay cho đến khi nó trở thành chuông báo thức. Cuối cùng Tri Thế Nam kết luận, con người cảm thấy chán là vì tổ tiên chúng ta cảm thấy chán.

Tựu trung, tôi rất thích nghe Tri Thế Nam nói về kiến thức khoa học tự nhiên lẫn xã hội, dù rằng phải nghe giảng trong tình trạng nó là bậc thầy ngạo mạn đang khai sáng cho kẻ học trò hèn mọn là tôi. Kiến thức của nó rất rộng so với tuổi của một đứa học sinh trung học phổ thông, mà tôi đồ rằng ở một số lĩnh vực nhất định thì ngay cả thầy cô đứng lớp cũng chưa chắc đã thông tuệ như nó. Vì thế thời còn học phổ thông, nó đã nổi tiếng khắp trường như một pho tự điển sống. Không biết có phải kỳ nhân thì sẽ mang biểu hiện khác người hay không, mà đến danh tự của nó nghe cũng lạ lùng.

Họ Tri là một họ rất hiếm ở Việt Nam, còn hiếm thế nào thì chỉ có thể nói rằng đến bây giờ khi đã sống được gần nửa cuộc đời, tôi vẫn chưa thấy ai mang họ Tri ngoài thằng bạn mình. Trong lớp, Tri Thế Nam thường hay bị bạn bè chọc là quan tri huyện, đây không hẳn là móc mỉa cạnh khóe mà trái lại còn hàm nghĩa tôn trọng. Tri Thế Nam biết điều đó, nó không lấy gì làm bận lòng hay cảm thấy cần phải đính chính.

Có lần cao hứng nó kể với tôi rằng theo gia phả thì họ Tri vốn là dòng dõi sĩ tộc, tiên tổ dưới triều Lê đã từng có vị làm đến quan Tự khanh của Đại lý tự, xa hơn về triều Lý thậm chí còn có người là Tả kiêu kỵ vệ trực thuộc Phụ quốc Thái úy. Vì thế nó cho rằng bọn trong lớp chọc mình là tri huyện thì cũng chẳng ảnh hưởng gì, ngược lại còn là rất có liên hệ đến phong phạm tổ tiên. Tôi với nó thân thiết với nhau, thành ra mỗi khi trong lớp có chuyện gì tranh cãi là chúng bạn lại tru tréo những lúc dầu sôi lửa bỏng thế này chính nghĩa ở đâu, tri huyện ở mô, rồi nhất loạt ngó sang hai thằng tôi, đập bàn ầm ầm như đánh trống thăng đường.

0 0