Đại Việt, Giáp Ngọ, Long Bình Thái Thụy năm thứ nhất (1054)

"Mùa đông, tháng 10, ngày mồng một, nhà vua băng hà [1]. Thái tử Lý Nhật Tôn [2] lên ngôi, truy tôn tên thụy cho tiên đế là Đại Hành Hoàng đế, miếu hiệu là Thái Tông, mẹ họ Mai làm Kim Thiên Hoàng Thái Hậu. Đặt quốc hiệu là Đại Việt."[3]

................

Đại Việt, Long Thụy Thái Bình năm thứ  5 (1058)

....

Thiên Thành chống cằm ngồi ở bậc thềm buồn bã nhìn cung nhân tấp nập người qua kẻ lại trang trí hoàng cung. Ngày mai là ngày cử hành hôn lễ của công chúa Lý Ngọc Kiều với châu mục Chân Đăng họ Lê. Thiên Thành không rõ Chân Đăng cách Thăng Long bao xa nhưng nàng biết là chẳng gần. Ngọc Kiều là con gái  của Phụng Càn vương, em trai phụ hoàng nàng. Từ nhỏ Ngọc Kiều đã được phụ hoàng Thiên Thành đón vào cung, nuôi dưỡng như con gái ruột. Vì thế mà nàng chơi thân với Ngọc Kiều. Bây giờ Ngọc Kiều được gả về nơi xa, chẳng mấy khi có cơ hội gặp lại nên Thiên Thành thấy buồn. Thiên Thành vẫn còn nhỏ tuổi nên nàng không hiểu tại sao ở kinh thành Thăng Long có nhiều nhà vương tôn quý tộc môn đăng hộ đối với Ngọc Kiều mà phụ hoàng lại gả nàng ấy đến nơi xa xôi như vậy. Thiên Thành không rõ nhưng với những người cung nhân lớn tuổi đã làm ở trong cung trải qua 3 đời vua, chứng kiến nhiều cuộc hôn lễ gả công chúa cho các châu mục, tù trưởng miền núi nơi biên ải thì cũng thấm thía được phần nào. Khi đức Thái Tổ [4] mới lên ngôi, lòng của các dân tộc người thiểu số nơi biên cương chưa hoàn toàn hướng về triều đình. Lý Thái Tổ vừa dùng sức mạnh quân sự để đánh dẹp các nơi phản loạn, vừa dùng kế sách mềm mỏng gả con gái cho các tù trưởng châu mục để gắn kết. Từ đó việc các công chúa được gả về miền núi, nơi biên ải xa xôi đã thành lệ.

.

Ngày tiễn Ngọc Kiều về xứ người làm chồng, ngoài nỗi buồn vì sự chia ly, trong lòng Thiên Thành xuất hiện một nỗi lo mơ hồ, nỗi lo một ngày nào đó chính nàng cũng sẽ phải rời xa Thăng Long, đến một nơi rất xa để làm dâu. Và nỗi lo ấy lớn lên theo thời gian cùng với sự trưởng thành của nàng. Phụ hoàng cho người dạy nàng lời ăn tiếng nói, phong tục tập quán của người xứ Lạng. Nàng từng hỏi nữ quan, xứ Lạng là nơi nào. Thiên Thành nhìn trên bản đồ, đó là một nơi rất xa Thăng Long, giáp với biên giới nhà Tống. Nếu quân Tống muốn đặt chân sang Đại Việt thì phải đi qua Lạng Sơn. Rồi nàng hỏi tiếp nữ quan, tại sao phụ hoàng lại phái người tới dạy nàng những điều ấy. Nữ quan cười rồi đáp rằng sau này lớn hơn công chúa sẽ hiểu. Thiên Thành nghe vậy chỉ biết bất mãn nhíu mày nhún vai.

......................................................

Đại Việt, Kỷ Hợi, Chương Thánh Gia Khánh năm thứ nhất (1059)

.

Đầu năm khi tiết xuân đương đẹp, Lý Nhật Tôn tổ chức đi săn ở vùng Nam Bình [5] thuộc châu Lạng. Nghe nhắc đến châu Lạng, nhìn châu Lạng trên bản đồ nhiều rồi nhưng đối với Thiên Thành đó vẫn là một nơi xa xôi mơ hồ nào đó, không chân thật. Châu Lạng có thật sự là nơi chỉ có núi non hiểm trở, hoang vu hẻo lánh như trong lời đồn của những thương nhân dưới xuôi lên trên đó buôn bán về kể hay không? Thiên Thành thực sự muốn tận mắt nhìn thấy một lần. Nàng năn nỉ phụ hoàng cho nàng đi săn cùng. Phụ hoàng mỉm cười vuốt tóc nàng nói không được, người bảo rằng nàng còn nhỏ lại là con gái, theo đi săn rất nguy hiểm. Thiên Thành phụng phịu không chịu tiếp tục nài nỉ. Phụ hoàng khi ấy nhìn nàng mà ánh mắt sâu thăm thẳm với nhiều suy tính, người lẩm bẩm gì đó mà nàng nghe không rõ, chỉ loáng thoáng vài từ rằng trước sau cũng gả đến đó nên cho nàng đi cũng tốt.

Thiên Thành từ nhỏ có chút hiếu động nên Nhật Tôn chỉ nghĩ đứa con gái này của ông vì ham vui mà đòi đi theo. Nhưng trong lòng của Thiên Thành lại có suy tính khác. Phụ hoàng nàng chỉ có hai người con gái là nàng và chị Động Thiên. Chị Ngọc Kiều là con nuôi thì đã gả đi. Nàng từng nghe hậu cung của phụ hoàng bàn tán rằng nếu theo lệ thì người phải đến làm dâu xứ Lạng có khả năng là nàng. Năm nay Thiên Thành chưa trổ mã, phụ hoàng có lẽ vì thế mà chưa đề cập tới chuyện hôn sự nhưng nàng biết rồi một ngày nào đó cũng sẽ tới. Nàng muốn đến châu Lạng, nếu đó là một nơi rừng thiêng nước độc đáng sợ thì nàng sẽ cố nghĩ cách để phụ hoàng không gả nàng tới đó khi nàng lớn. Thiên Thành đã từng nghĩ như vậy khi mà lúc đó nàng vẫn chưa hiểu được ý nghĩa cùng tầm quan trọng của những cuộc hôn nhân giữa các công chúa Thăng Long và các lãnh chúa miền sơn cước. Sau này khi mấy mùa hoa đào đã trôi qua, nàng cuối cùng cũng hiểu được điều đó, dù trong thâm tâm không muốn nhưng vẫn cam lòng quỳ xuống cung kính nhận lấy thánh chỉ ban hôn của phụ hoàng.

.

Đường đến châu Lạng xa xôi. Sau này Thiên Thành nhớ lại hóa ra đi săn chỉ là cái cớ, năm ấy phụ hoàng nàng lên đây với mục đích chính là ngự giá đến nhà tù trưởng động giáp - Thân Thiệu Thái. Khoảng ba chục năm trước, công chúa Bình Dương đã được ông nội Thiên Thành là đức Lý Thái Tông gả cho châu mục châu Lạng là Thân Thiệu Thái. Vì thế nên Thiên Thành không biết mặt bà. Do đó khi vợ của Thân Thiệu Thái cùng chồng cung kính hành lễ xong đã thân thiết gọi phụ hoàng nàng là "hoàng đệ", Thiên Thành rất ngạc nhiên. Hóa ra nàng còn có một người bác gái sống ở nơi xa xôi tận biên giới này. Dù năm tháng đã để lại những dấu vết trên gương mặt bà, nhưng Thiên Thành vẫn nhận ra khi còn xuân sắc, công chúa Bình Dương là một người đẹp như hoa. Thiên Thành chợt nhớ trước đây phụ hoàng nàng cũng có từng nhắc đến bác, bác gái được gả đi khi phụ hoàng nàng mới sáu tuổi nên hai chị em họ cũng không có nhiều thời gian thân cận. Nhưng có lẽ nhiệm vụ chung là gắn kết, giữ gìn mối giao hảo giữa Thăng Long và châu Lạng đã khiến cho phụ hoàng nàng và công chúa Bình Dương trở nên thân thiết qua những lá thư được gửi hỏi thăm hồi đáp đều đặn từng năm từng tháng. Thiên Thành đứng cạnh phụ hoàng, kín đáo quan sát Thân Thiệu Thái, hóa ra người châu mục châu Lạng này còn có một thân phận hiển hách khác, đó là phò mã đương triều.  Ánh mắt của Thiên Thành dừng trên Thân Thiệu Thái không lâu lại kín đáo liếc sang người đang quỳ cạnh ông. Đó là Thân Cảnh Phúc, con trai của Thân Thiệu Thái. Thân Cảnh Phúc năm nay đã gần ba chục tuổi nhưng vẫn chưa chính thức thành gia lập thất. Đó là bởi hôn sự của người kế thừa chức châu mục của châu Lạng phải đợi thánh chỉ của nhà vua.

Lý Nhật Tôn gật đầu hài lòng rồi thân mật đỡ gia đình Thân Thiệu Thái đứng dậy. Không hiểu sao nhìn khung cảnh ấy Thiên Thành lại nghĩ hóa ra hôn nhân lại có thể khiến những người ở rất xa nhau, những người vốn không liên quan đến nhau liền dễ dàng trở thành người một nhà như thế.  

.

Cuộc đi săn ở vùng Nam Bình của Lý Nhật Tôn có thêm sự tham gia của cha con Thân Thiệu Thái. Thiên Thành ở lại sơn trang chơi với công chúa Bình Dương. Ánh mắt công chúa Bình Dương trìu mến nhìn Thiên Thành, bà dường như nhìn thấy quá khứ của mình nơi nàng.

.

Khi đoàn săn trở về, tiếng chiêng trống vang vọng cả núi rừng, công chúa Bình Dương dừng tay đưa thoi dệt tấm thổ cẩm đang dang dở, dẫn Thiên Thành khi ấy đang chống cằm tò mò ngồi ngắm ô quả trám rực rỡ sắc màu trên vải ra cổng đón đoàn đi săn trở về. Nghe tiếng xôn xao cười nói bàn tán thì lần này Thân Cảnh Phúc là người săn được con mồi đáng giá nhất. Đó là một con hổ lớn. Thân Cảnh Phúc cung kính dâng tấm da hổ tuyệt đẹp lên Nhật Tôn nhưng ông vui vẻ từ chối, nói đó là phần thưởng xứng đáng cho tài nghệ của chàng. Thiên Thành chứng kiến cảnh Thân Cảnh Phúc dâng tấm da hổ cho phụ hoàng thì khẽ bĩu môi.  Không may làm sao biểu cảm của nàng lại rơi vào mắt Thân Cảnh Phúc. Nhật Tôn từ đầu không giới thiệu nàng là công chúa nên tất cả người ở Động Giáp trừ công chúa Bình Dương ra đều nghĩ nàng chỉ là một cung nữ theo hầu vua mà thôi. Thân Cảnh Phúc không hiểu mình đã làm gì để cho cung nữ kia bất mãn nhưng lại nghĩ không nên chấp trẻ con nên cũng chẳng để tâm.

.

Lý Nhật Tôn ngự giá ở sơn trang của Thân Thiệu Thái mấy ngày rồi khởi hành về Thăng Long. Trước khi đi, ông trao đích thân trao cho Thân Cảnh Phúc một chiếc kiềng bạc chạm tên chàng. Chiếc kiềng ấy có một đôi, chiếc còn lại theo như lời nhà vua nói do công chúa giữ. Khi công chúa lớn hơn chút nữa, người sẽ gả công chúa làm vợ Thân Cảnh Phúc, thắt chặt thêm giao hảo, thắt chặt thêm tình cảm giữa châu Lạng và Thăng Long. Thân Cảnh Phúc chẳng lộ nét mặt ngạc nhiên, có lẽ điều này từ lâu chàng đã được cha và mẹ chỉ bảo. Lấy công chúa cành vàng lá ngọc của Thăng Long, trở thành phò mã, con rể của vua. Đây là ân sủng, là vinh hạnh tột bậc nhưng cũng là mang ơn của vua, là một sự trói buộc mềm mại mà chặt chẽ.

.

Đường về Thăng Long rất dài nhưng suốt cả quãng đường đi về đến hoàng thành, Thiên Thành không một lần hỏi phụ hoàng nàng chuyện đính ước. Nàng chống cằm, im lặng nhìn ra phong cảnh bên đường qua cửa xe. Trong đầu lặp đi lặp lại những lời kể của công chúa Bình Dương. Họ Thân trước đây là họ Giáp, đã mấy đời làm thủ lĩnh của vùng châu Lạng này. Châu Lạng ở phía Đông Bắc của Đại Việt giáp với nhà Tống, núi liền núi, sông liền sông. Đức  Lý Thái Tổ đã dùng mối quan hệ gia tộc để liên kết động Giáp với triều đình. Sau khi đăng cơ không lâu, Lý Thái Tổ đã gả con gái mình - Lĩnh Nam công chúa Lý Bảo Hòa cho ông nội của Thân Cảnh Phúc là Giáp Thừa Quý. Giáp Thừa Quý là người đứng đầu động Giáp và đã trở thành phò mã, lại được người cha vợ cao quý của mình đích thân ngự bút ban thêm một nét chữ vàng ngọc vào chữ Giáp (甲), chữ Giáp kéo dài nét giữa thành chữ Thân (申). Nét bút ấy giống như một sợi dây nối liền Thăng Long với động Giáp. Giáp Thừa Quý từ đó đổi tên thành Thân Thừa Quý. Cha của Thân Cảnh Phúc, Thân Thiệu Thái là con trai của Thân Thừa Quý và Lĩnh Nam công chúa. Giống như cha mình, Thân Thiệu Thái cũng được vua gả con gái cho và trở thành phò mã. Thân  Cảnh Phúc, người mà phụ hoàng đã trao vật đính ước để sau này kết hôn với nàng chính là con trai của Thân Thiệu Thái với công chúa Bình Dương. Thiên Thành thở dài. Công chúa Bình Dương còn nói nhiều lắm, nói về nguyên nhân ý nghĩa của việc liên hôn, của việc gả công chúa cho các tù trưởng miền núi. Nhưng Thiên Thành, một đứa trẻ mới lên mười một tuổi [6] nghe xong thì điều hiểu điều không. Sau này khi đã trải qua rất nhiều chuyện lúc về làm dâu xứ Lạng, Thiên Thành mới thấm thía hết những điều công chúa Bình Dương từng nói.

.......................................................................

Đại Việt, Long Chương Thiên Tự năm thứ nhất (1066)

.

Đầu năm, hoàng cung liên tiếp đón tin vui. Lan phu nhân hạ sinh một hoàng tử bụ bẫm kháu khỉnh. Lý Nhật Tôn vui mừng, ngay ngày hôm sau lập hoàng tử mới sinh là Lý Càn Đức làm thái tử. Lan phu nhân được sắc phong làm thần phi. Việc này không có gì lạ khi mà ba năm trước, Lý Nhật Tôn đã bốn mươi tuổi mà vẫn chưa sinh được con trai nối dõi. Nhà vua từng đi cầu tự ở nhiều nơi, khắp các chùa chiền. Câu chuyện Lý Nhật Tôn gặp thần phi năm ấy rồi đón nàng vào cung là một giai thoại được dân gian truyền tụng. Khi xa giá vua đi qua Thổ Lỗi, dân chúng đổ xô đến xem và quỳ lạy. Nhưng khi đó chỉ có một người con gái xinh đẹp làm nghề hái dâu cứ nép trong bụi cỏ lan. Lý Nhật Tôn nhìn thấy người con gái yêu kiều đó, vừa trông đã yêu liền đón vào cung và phong làm Lan phu nhân. Ấn tượng đầu tiên của Thiên Thành khi trông thấy Lan phu nhân rất sâu sắc. Lan phu nhân không có một nhan sắc đẹp rực rỡ ma mị đến mức khuynh nước khuynh thành. Nhưng ở người con gái xuất thân bình thường chốn dân gian đó toát lên vẻ sắc sảo, thông minh, cơ trí, khéo léo và cả sự tham vọng. Sau khi ban chiếu sắc phong thái tử và thần phi, không lâu sau, Lý Nhật Tôn cũng chính thức ban hôn, gả Thiên Thành cho Thân Cảnh Phúc. Ngày ban hôn, Thiên Thành không quỳ xuống tạ ân mà vẫn đứng thẳng người, cung kính nhẹ nhàng mà dứt khoát nói:

- Thưa phụ hoàng, con không được khỏe, xin phép được cáo lui ạ.

Dứt lời, Thiên Thành rời đi không đợi sự ân chuẩn của vua cha. Nhật Tôn nhìn bóng lưng xa dần của Thiên Thành mà âm thầm lắc đầu, ông biết sau khi ông bãi triều, nàng sẽ lập tức đến tìm ông. Thiên Thành là đứa trẻ hiểu chuyện nhưng ngang bướng. Nhật Tôn biết nàng sẽ không phản đối, từ chối cuộc hôn nhân chính trị được sắp đặt này nhưng cũng không dễ dàng tự nguyện đồng ý.

.

Nhưng lần này Lý Nhật Tôn lại đoán sai. Thiên Thành lại không đến tìm ông. Mấy ngày liền, cung nhân bẩm báo lại rằng công chúa đóng cửa ở trong tẩm điện, không bước chân ra ngoài. Khi Lý Nhật Tôn đến thăm thì nàng thì Thiên Thành đang ung dung nằm trên sập gụ đọc sách. Không có cung nhân thông báo thánh giá đến, trông thấy phụ hoàng,  Thiên Thành có hơi bất ngờ rồi đứng dậy nghênh đón.

- Phụ hoàng đích thân ngự giá đến đây, không biết có điều chi dạy bảo con ạ? - Thiên Thành lễ phép hỏi.

- Thiên Thành, việc gả con đến nơi xa xôi la châu Lạng, thực lòng trẫm không nỡ nhưng... - Lý Nhật Tôn nói.

- Thưa phụ hoàng, con hiểu lợi ích chính trị của việc liên hôn với các tù trưởng, châu mục. Thiên Thành vốn đã cung kính vâng mệnh nghe theo sự sắp đặt của người nhưng nếu người muốn con vui vẻ tạ ân để nhận lấy ân huệ con không mong muốn này thì con không thể. - Thiên Thành từ tốn nói.

- Con bé này. - Nhật Tôn lắc đầu cười, vỗ vai Thiên Thành - Sau này một mình làm dâu xứ người, không thể quá thẳng thắn như thế. - Đoạn ông ôm nàng vào lòng, khẽ vuốt tóc nàng - Châu Lạng và Thăng Long, đường xá xa xôi cách trở, gả con đi xa, sau này đến cuối đời không biết cha còn có thể gặp lại được mấy lần. - Ông thở dài.

Hai cánh tay Thiên Thành buông thõng, nàng không vòng tay cũng ôm lấy phụ hoàng mình mà chỉ bình thản ngước mắt hỏi ông:

- Phụ hoàng, bàn tay năm ngón đều là da là thịt nhưng có ngón dài ngón ngắn. Thế nên người hi sinh hạnh phúc của con gái để củng cố giang sơn vững chắc cho con trai người, con đương nhiên hiểu. Con chỉ không hiểu tại sao người nối ngôi cứ nhất định phải là con trai, dù đó chỉ là một đứa trẻ mới chào đời chưa rõ nhân phẩm tài năng đức độ. Tại sao người kế thừa ngai vàng không thể là con gái khi người có đủ khả năng để gánh lấy giang sơn này.

- To gan! - Lý Nhật Tôn nghiêm nghị khiển trách Thiên Thành - Sao con dám nói những lời đại nghịch bất đạo như vậy?

- Vì con biết dù con có nói lời to gan hơn nữa thì phụ hoàng cũng sẽ không chém đầu con - Thiên Thành cười, tinh nghịch nháy mắt - Có hai lý do. Thứ nhất phụ hoàng đã công bố ban hôn cho Thân Cảnh Phúc và con, nếu con chết, để tìm người thay thế còn khó hơn việc giết con. Thứ hai, quan trọng nhất là con biết phụ hoàng sẽ không nỡ. - Thiên Thành khẳng định rồi ôm lấy phụ hoàng mình nũng nịu.

- Trẫm chợt không thấy có lỗi với con nữa mà lại thấy áy náy với Thân Cảnh Phúc. Không biết gả một đứa như con cho Thân Cảnh Phúc có phải là làm khổ nó không nữa. - Lý Nhật Tôn thở dài não nề.

- Nếu phụ hoàng đã thương phò mã tương lai như vậy thì hãy hủy mối hôn sự này đi. Khi đó con chắc chắn sẽ vui mừng quỳ xuống tạ ân - Thiên Thành háo hức mong chờ nhìn phụ hoàng mình.

-  Quân vô hí ngôn - Nhật Tôn lắc đầu.

- Con biết phụ hoàng sẽ trả lời như vậy mà - Thiên Thành cong môi, vòng tay nàng ôm chặt phụ hoàng mình hơn nữa - Phụ hoàng yên tâm, con sẽ cố gắng thực hiện tốt vai trò của mình ở châu Lạng.

Chú thích:

[1] Lý Thái Tông, tên húy là Lý Phật Mã

[2] Lý Nhật Tôn: Vua Lý Thánh Tông

[3] Trích Đại Việt sử ký toàn thư

[4] Lý Thái Tổ: Lý Công Uẩn

[5]Vùng Nam Bình: Lưu vực sông Thương ngày nay

[6] Chính sử không ghi chép thông tin về năm sinh của công chúa Thiên Thành nhà Lý. Tuổi tác công chúa trong truyện là hư cấu.

0 0