“Đằng sau mỗi áng văn hùng hồn là bao chuyến đi hiểm nguy, bao giọt mồ hôi và cả máu của những người thầm lặng thu thập tin tức.”

 – Mật thám ký sự (hư cấu)

Cuộc chiến chống quân Minh xâm lược không chỉ diễn ra trong bóng tối của những âm mưu tình báo hay trên chiến trường đẫm máu với gươm đao và vũ khí mới. Trần Nguyên, Nguyễn Trãi và cả Bình Định Vương Lê Lợi đều thấu hiểu sâu sắc rằng, có một mặt trận thứ tư, thầm lặng nhưng vô cùng quan trọng, quyết định sự thành bại lâu dài của cuộc kháng chiến: đó là mặt trận giành lấy trái tim và khối óc của hàng triệu người dân Đại Việt.

Thông tin tình báo về tội ác của giặc Minh, dù chính xác và kịp thời đến đâu, cũng sẽ trở nên vô nghĩa nếu không thể biến thành hành động phản kháng cụ thể trong quần chúng. Những vũ khí bí mật của Hoàng Trung, dù lợi hại thế nào, cũng cần có những người lính với ý chí chiến đấu kiên cường, được nuôi dưỡng bởi lòng căm thù giặc và tình yêu non sông. Và ngọn lửa căm thù ấy, tinh thần yêu nước ấy cần được thổi bùng lên mạnh mẽ hơn nữa trong lòng quảng đại nhân dân, biến sự ủng hộ âm thầm thành sức mạnh vật chất và tinh thần to lớn.

Mạng lưới tình báo của Trần Nguyên giờ đây nhận thêm một nhiệm vụ mới, song song với việc thu thập tin tức về địch: trở thành kênh truyền bá hiệu quả cho những tư tưởng yêu nước, những lời hiệu triệu chính nghĩa của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, và đặc biệt là vạch trần tội ác của kẻ thù để khơi dậy lòng căm phẫn trong dân chúng.

Quy trình phối hợp diễn ra nhịp nhàng và ngày càng hiệu quả. An và các liên lạc viên tỏa đi khắp nơi, không chỉ nghe ngóng tin tức quân sự, mà còn chủ động thu thập, xác minh những bằng chứng cụ thể về sự tàn bạo của quân Minh: một vụ thảm sát dân lành ở làng X, một chính sách vơ vét tô thuế mới vô cùng hà khắc ở huyện Y, một hành vi xúc phạm, phá hủy đình chùa, miếu mạo ở tổng Z... Những câu chuyện đau lòng, những bằng chứng tội ác được họ bí mật ghi chép, đối chiếu và gửi về cho Trần Nguyên.

Trần Nguyên, sau khi kiểm tra, sàng lọc thông tin một cách cẩn thận để loại bỏ tin đồn thất thiệt hoặc tin giả của địch, lại chuyển những tư liệu chân thực và đau xót nhất đến tay Nguyễn Trãi. Và rồi, dưới ngòi bút thần tình, vừa sắc bén vừa thấm đẫm tình cảm của Ức Trai, những sự thật trần trụi ấy biến thành những lời tố cáo đanh thép trong các bài hịch, những vần thơ thống thiết chạm đến đáy lòng, hay thậm chí là những câu ca dao, câu vè ngắn gọn, giản dị, dễ thuộc dễ nhớ, phù hợp với việc truyền miệng trong dân gian.

Nguyễn Trãi viết về nỗi khổ cùng cực của dân đen dưới ách đô hộ: “Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn / Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ”. Ông vạch trần sự phi nghĩa, tàn bạo và tham lam của bè lũ xâm lược: “Dối trời lừa dân đủ muôn ngàn kế / Gây binh kết oán trải hai mươi năm”. Ông khơi dậy niềm tự hào về truyền thống anh hùng bất khuất của dân tộc: “Như nước Đại Việt ta từ trước / Vốn xưng nền văn hiến đã lâu”. Và ông khẳng định sự chính nghĩa của ngọn cờ Lam Sơn do Bình Định Vương Lê Lợi lãnh đạo, kêu gọi mọi người cùng đứng lên: “Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân / Quân điếu phạt trước lo trừ bạo”.

Những tác phẩm tâm huyết ấy, dù chỉ là những bản chép tay trên giấy dó mộc mạc hay được ghi nhớ trong đầu để truyền miệng, lại được chính mạng lưới của Trần Nguyên bí mật phổ biến đi khắp nơi. An và những liên lạc viên như anh, bằng sự khéo léo, lòng dũng cảm và khả năng trà trộn của mình, đã len lỏi vào từng thôn xóm hẻo lánh, từng khu chợ nghèo, từng bến đò vắng vẻ. Họ không chỉ mang theo tin tức về các trận đánh hay sự di chuyển của địch, mà còn mang theo cả những lời hịch, những bài thơ của Nguyễn Trãi.

Trong những đêm tối trời, họ bí mật tụ tập một nhóm dân làng tin cậy lại, đọc cho họ nghe những lời lẽ hào hùng trong Bình Ngô Sách. Giữa ban ngày, họ dạy cho đám trẻ mục đồng nghêu ngao những câu hát ca ngợi Lê Lợi, về những chiến công của nghĩa quân Lam Sơn. Đôi khi, họ liều lĩnh dán những tờ truyền đơn ngắn gọn, tố cáo tội ác của tên quan huyện gian ác hay kêu gọi binh lính địch bỏ ngũ, ở những nơi kín đáo nhưng đông người qua lại như cổng chợ, gốc đa đầu làng...

Mưa dầm thấm lâu. Những thông tin chân thực về tội ác của giặc, được chắp cánh bởi những lời lẽ hào hùng, thống thiết đầy sức thuyết phục của Nguyễn Trãi, đã dần dần phá tan bầu không khí sợ hãi, cam chịu đang bao trùm nhiều vùng quê. Người dân bắt đầu nhận thức rõ hơn bao giờ hết bản chất của kẻ thù và sự cần thiết phải đứng lên đấu tranh để tự cứu lấy mình, cứu lấy non sông. Lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc tưởng như đã bị vùi lấp bởi gông cùm và đói khổ, nay bắt đầu trỗi dậy mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Một sự chuyển biến âm thầm nhưng vô cùng mạnh mẽ đang diễn ra trong “lòng dân”.

0 0