“Kẻ thông minh không chờ thời thế, mà dùng chính trí tuệ để tạo ra con đường sống.”

– Binh pháp sinh tồn (hư cấu)

Giữa hoàn cảnh khốn cùng và tuyệt vọng của những ngày lang bạt, chính kho tàng tri thức tưởng như chỉ dành cho những lúc bình yên lại trở thành chiếc phao cứu sinh, thành vũ khí sinh tồn lợi hại bất ngờ của Trần Nguyên.

Những cơn sốt rét rừng do muỗi độc và sương gió núi non hành hạ cậu liên miên. Một lần nọ, sau nhiều ngày dầm mưa dãi nắng, Nguyên đổ bệnh nặng. Cơn sốt rét ập đến dữ dội, lúc thì rét run cầm cập dù trời đang nắng chang chang, lúc lại nóng hầm hập như lửa đốt, mồ hôi vã ra như tắm. Chàng nằm mê man bên một bờ suối vắng, đầu óc quay cuồng, ảo giác thấy cha mẹ đang gọi mình. Nhưng ý chí sinh tồn và lời thề trả thù đã thôi thúc chàng không được gục ngã. Trong cơn mê sảng, chàng gắng gượng nhớ lại những bài thuốc hạ sốt mà cha từng chỉ dạy, lờ mờ nhận ra một vài loại lá cây quen thuộc mọc ven bờ suối. Bằng chút sức lực cuối cùng, chàng bò tới, vơ vội nắm lá có vị đắng đặc trưng, cho vào miệng nhai ngấu nghiến. Vị đắng ngắt lan tỏa trong miệng, nhưng kỳ diệu thay, cơn sốt dần dần hạ xuống, giúp chàng giành lại được mạng sống từ tay tử thần.

Thậm chí, có lần thấy một người nông dân nghèo khổ bị rắn cắn nằm mê man bên đường, trong khi mọi người xung quanh chỉ biết khóc lóc, Nguyên đã bình tĩnh nhớ lại cách sơ cứu và loại lá thuốc giải độc rắn mà cha từng chỉ dạy.

Cậu nhanh chóng dùng mảnh vải rách của mình buộc chặt phía trên vết cắn để ngăn nọc độc lan rộng. Rồi không một chút do dự, cậu dùng con dao nhỏ luôn mang theo người rạch nhẹ vết thương, cúi xuống hút mạnh máu độc ra, nhổ đi liên tục. Mọi người xung quanh nhìn cậu với ánh mắt vừa kinh ngạc vừa sợ hãi. Nhưng Nguyên không để ý, cậu vội vã chạy vào lùm cây gần đó, mắt đảo nhanh tìm kiếm. Chỉ một lát sau, cậu reo khẽ khi nhận ra đúng loại dây leo có lá hình tim, mặt dưới tím nhạt mà cha từng nói là khắc tinh của loại rắn này. Cậu ngắt vội một nắm lá lớn, dùng hai hòn đá ghè mạnh cho nát ra, rồi đắp thẳng vào vết cắn đã được hút bớt độc. Lạ thay, người nông dân đang tím tái dần hồng hào trở lại, hơi thở từ yếu ớt trở nên đều đặn hơn. Dân làng xung quanh lúc này mới thở phào nhẹ nhõm, xúm lại cảm ơn rối rít chàng thư sinh trẻ tuổi. Người nhà bệnh nhân mời cậu về nhà nghỉ ngơi, đãi cậu bữa cơm nóng đầu tiên sau nhiều ngày đói khổ. Đó cũng là lần đầu Nguyên thực sự cảm nhận được giá trị cứu người của những kiến thức sách vở tưởng như xa vời.

Từ đó, trên đường đi, gặp những người dân nghèo bị bệnh tật thông thường mà không có tiền mời thầy lang, cậu đều dùng những bài thuốc nam đơn giản mình biết để giúp đỡ họ. Chỉ cần vài thang thuốc trị cảm mạo, hay một nắm lá giúp cầm máu, cũng đủ để cậu đổi lấy sự cảm kích, một chỗ ngủ qua đêm hay một nắm gạo nhỏ.

Kiến thức về địa lý cũng trở nên vô cùng hữu ích. Nhớ lại những tấm bản đồ cha vẽ, những ghi chép về sông núi xứ Thanh, cậu có thể nhận biết phương hướng dựa vào sao trời hay dòng chảy của sông suối. Cậu biết cách tránh những con đường lớn có lính Minh tuần tra, tìm ra những lối đi tắt qua rừng núi hiểm trở nhưng an toàn hơn. Khả năng quan sát và phân tích, vốn được rèn giũa qua những ván cờ, những câu đố chữ hóc búa, giờ đây giúp cậu đọc vị người khác. Chỉ qua vài câu nói, một ánh mắt, một cử chỉ, cậu có thể lờ mờ đoán được ai là người tốt bụng có thể tin tưởng, ai là kẻ gian xảo cần đề phòng, đâu là nơi an toàn để dừng chân, đâu là cạm bẫy cần tránh xa.

Cậu học cách lắng nghe nhiều hơn là nói. Trong những quán trọ ọp ẹp ven đường, những phiên chợ quê ồn ào, cậu thường chọn một góc khuất, im lặng lắng nghe những câu chuyện phiếm, những lời than thở, những tin đồn của người dân. Mỗi mảnh thông tin nhỏ nhặt, dù là chuyện mùa màng thất bát, chuyện lính Minh sách nhiễu, hay chuyện về một cuộc nổi dậy vừa bị dập tắt ở đâu đó, đều được cậu ghi nhớ cẩn thận, phân tích và xâu chuỗi lại. Một bức tranh toàn cảnh về tội ác của quân Minh và nỗi thống khổ của nhân dân Đại Việt dần dần hiện ra rõ nét trong tâm trí cậu, càng làm nung nấu thêm ý chí trả thù.

Đôi khi, để đổi lấy miếng ăn, cậu dùng chính khả năng đọc chữ và vốn kiến thức của mình. Có người mù chữ nhờ cậu đọc giúp một tờ cáo thị vừa dán ở đình làng. Có người uất ức bị quan lại hà hiếp, nhờ cậu viết hộ một lá đơn kêu oan bằng thứ chữ Hán mà họ không biết. Một bà lão nước mắt lưng tròng tìm đến chỗ Nguyên đang nghỉ chân, kể lể về việc bị tên hào lý trong làng cấu kết với quan trên cướp mất mảnh ruộng hương hỏa. Bà không biết chữ, cũng không có tiền đi kiện cáo. Nghe xong câu chuyện đầy uất ức, lòng trắc ẩn và sự căm ghét cường quyền trong Nguyên trỗi dậy. Chàng xin bà lão một ít giấy mực cũ, rồi cẩn thận lắng nghe, ghi chép lại từng chi tiết. Bằng vốn chữ Hán được học từ cha và khả năng lập luận của mình, chàng viết một lá đơn kêu oan với lời lẽ vừa thống thiết, vừa chặt chẽ, vạch rõ sự gian trá của bọn hào lý và sự oan khuất của người dân nghèo. Viết xong, chàng đọc lại cho bà lão nghe, rồi cẩn thận chỉ dẫn bà cách mang đơn lên trình quan phủ. Bà lão cầm lá đơn, run run cảm tạ, ánh mắt ánh lên niềm hy vọng mong manh vào công lý.

Lại có những vụ tranh chấp đất đai, xích mích nhỏ trong làng không phân giải được, cậu lại dựa vào những hiểu biết về luật lệ xưa cũ và khả năng lập luận  để đưa ra những lời phân xử ôn hòa, thấu tình đạt lý, khiến nhiều người nể phục.

Những việc làm đó không chỉ giúp cậu sinh tồn qua ngày, mà còn giúp cậu tiếp xúc, thấu hiểu sâu sắc hơn nỗi khổ và khát vọng tiềm tàng của những người dân bình thường. Và quan trọng hơn cả, Trần Nguyên không bao giờ quên lời thề của mình. Mỗi khi có cơ hội, bằng những mẩu giấy vụn kiếm được, bằng thứ mực tự chế từ tro bếp hòa với nước lã, cậu lại bí mật ghi chép lại những tội ác của quân Minh mà cậu tận mắt chứng kiến hoặc nghe được. Cậu sử dụng một loại mật mã đơn giản do chính mình sáng tạo ra dựa trên những kiến thức đã học, biến những ký tự thông thường thành những dòng chữ bí ẩn. Cuốn sổ tay nhỏ bé, tả tơi ấy dần dày lên, trở thành một bản cáo trạng đanh thép về tội ác của kẻ thù, và cũng là nguồn tư liệu vô giá cho công việc tình báo mà cậu chưa biết rằng mình sắp dấn thân vào.

0 0